همه ساله طرح های بسیار متنوعی از نظر نما و نوع مصالح بکار رفته برای سقف های ویلا (غالبا شیروانی) و کلبه توسط معماران و طراحان ارایه می شود. البته در معماری غربی به دلیل اقلیم غالب این مناطق که مرطوب است این نوع سقف ها در واقع سقف های رایج در معماری شهرها و روستاها هستند ولی در ایران به جز در شمال کشور در بقیه نقاط بیشتر برای ویلاهای تفریحی بکار می روند. در این مقاله به معرفی انواع سقف ویلا از نظر طراحی- معماری و دسته بندی آن از دیدگاه نوع مصالح مورد استفاده برای ساخت ویلا می پردازیم. با کافه ساختمان همراه باشید.
سقف یکی از مهمترین اجزای سازنده یک ساختمان به شمار می رود. نوع طرح و مصالحی که برای سقف ویلا یا خانه تان استفاده می کنید می تواند هم به لحاظ زیبایی شناختی و ساختاری تفاوت چشمگیری ایجاد کند و هم بر قیمت نهایی خانه تاثیر قابل توجهی دارد. البته این به این معنا نیست که هر سقفی را می توان برای هر سازه ای مورد استفاده قرارداد بلکه بسته به مصالح در دسترس، نوع اقلیم و همچنین قیمت تمام شده، بایستی بهترین انتخاب را انجام داد. با توجه به گستردگی انواع سقف ها، می توان سقف ها را از سه جنبه طبقه بندی کرد که عبارتند از:
- جنبه معماری: شکل و طراحی سقف
- شیب قرارگیری سطوح: زاویه سطح سقف با سطح افق
- مصالح سقف: جنس مواد بکار رفته در ساخت سقف
الف- انواع سقف ویلا از دیدگاه طراحی- معماری
سقف با قاب A شکل
این نوع سقف از جمله پرطرفدارترین سقف ها برای استفاده در ویلا، کلیسا، کلبه، خانه، رستوران و دیگر ساختمان ها است. سقف در این نوع طراحی هم نقش سقف داشته و هم کار دیوار را می کند.
سقف پروانه ای
سقف پروانه ای در زمره سقف های خیلی متداول نیست و بیشتر برای سقف ویلاهای لاکچری بکار می رود. در این نوع طراحی از آنجایی که تعداد زیادی پنجره های بزرگ در بدنه دیوارها تعبیه می شود نور و تهویه قابل توجهی برای فضای داخل فراهم می گردد. به دلیل اینکه آب باران در مرکز سقف انباشته و جاری می شود در جمع آوری آب باران بسیار کارآمد عمل می کند ولی هزینه نصب و تعمیرات و نگه داری آن به دلیل پیچیدگی نصب، بسیار بالا است. با این حال، پس از نصب این نوع سقف، ساختمان دارای نمایی بسیار مدرن بوده و گزینه خوبی است برای معماران تا بعد جدیدی به ساختمان اضافه کنند.
سقف تخت
این نوع سقف ها بویژه در ساختمان های تجاری و باغ ویلاهای مناطق خشک و نیمه خشک بسیار رایج هستند ولی در مواردی برای سقف ویلا (کلبه) در مناطق مرطوب نیز بکار می روند. سقف تخت قطعا ساده ترین نوع سقف از دید آسانی ساخت و نصب است زیرا هیچ شیبی نداشته و یا شیب آن بسیار کم است. رایج ترین مصالح مورد استفاده در سقف های تخت، مصالح ساخته شده از لاستیک هستند.
سقف صفحه ای چین خورده
این نوع سقف به طور محدود در خانه های سقف شیروانی تک واحدی استفاده می شود. طراحی آن شبیه قطعه های شیروانی پرتعداد است که در کنار هم نصب شده و سقف را می سازند.
سقف شیروانی ساده
این نوع سقف ها همان سقف هایی هستند که کودکان از همان سالهای نخست دست به قلم شدن، آن را نقاشی می کنند. دارای دو رویه شیبدار بوده که در خط الراس در بالا به یکدیگر متصل می شوند و یک نمای سه گوش در محل اتصال به دیوارها ایجاد می کنند که در بالا حالت شیروانی را می سازد. به طور معمول این نوع سقف ها شامل دو شیب در دو طرف و دو پنجره زیر شیروانی هستند. از دیدگاه درجه تندی شیب، سازندگان مختلف چندان مقید به یک اصول کلی نبوده و شیب های مختلفی برای پیاده سازی این نوع سقف بکار می رود.
سقف چهارشیب
نوعی سقف شیروانی که در ساختمان های سنتی هلندی و به ویژه در ساخت انبار و طویله رایج است. هر طرف شیب به دو قسمت شکسته می شود. قطعه ای که به خط الراس بالا متصل می شود تقریبا تخت یا با شیب ملایم است ولی قطعه پایین تر که به دیوار وصل می شود شیب بسیار تندی دارد. مزیت این طراحی فراهم کردن فضای بیشتر در زیر شیروانی است. در حقیقت، فضا آنقدر افزایش می یابد که اتاق زیر شیروانی به اتاق خواب یا دیگر فضاهای داخل خانه تبدیل می شود.
سقف نیم شیب (نیم هرمی)
این نوع سقف در ساختمان های مسکونی غربی و بعضا در سقف ویلاهای داخل کشورمان مرسوم هستند. ساخت سقف نیم شیب در مقایسه با سقف تخت و سقف شیروانی دشوارتر است زیرا نیازمند ساختارهای پیچیده تر چوب بست و تیر عرضی است. یک سقف نیم هرمی دارای چهار سطح جانبی شیبدار با خطوط عمودی صفر سقف/ دیوار است. سقف های نیم هرمی هم می توانند مربع شکل و هم مستطیل باشند.
سقف شیروانی چهار ترک
این نوع سقف توسط فرانسویان طراحی شده و ساخت آن نسبت به سقف نیم هرمی و سقف شیروانی سخت تر است. این نوع طراحی به عنوان سقف ویلا کاربردی ندارد. از نظر تعدد شیب ها، همچون سقف چهارشیب دارای شیب های چندگانه است ولی تفاوت آن با سقف چهارشیب در تعداد بَرهای آن است به طوری که سقف چهارشیب تنها دو بر دارد ولی سقف شیروانی چهار ترکی دارای چهار بر است. معمولا پنجره های زیر شیروانی زیر شیب های پایینتر و تندتر قرار می گیرد تا آن را سکونت پذیرتر کند و معماری آن را بهبود بخشد.
سقف جفت شیب (سقف M شکل)
سقف جفت شیب یا M شکل نوعی از سقف های سنتی بسیار متداول و پرطرفدارترین نوع سقف است که برای سقف ویلا نیز می تواند به کار رود. به طور کلی این سقف را می توان اینطور تشریح کرد که یک سقف جفت شیب مثلث های تکرار شونده ای است که از دو سطح متصل به هم در خط الراس بالا به طور یک در میان تشکیل شده است. این نوع طراحی تا حدودی شبیه به سقف صفحه ای چین خورده است.
سقف جان پناه یا سقف سنگری
این سقف همانطور که از اسمش پیدا است یک نوع مانع است که از انشعاب دیوار در لبه اتصال به سقف، تراس، بالکن، راهرو و یا سازه های دیگر ایجاد شده است. در مواردی که از سقف منشعب شده صرفا بخشی از دیوار بیرونی است که تا بالای خط سطح سقف امتداد می یابد. یا می تواند امتداد یک رخساره عمودی مانند دیوار شومینه یا دیوار مشترک دو خانه کنار هم در زیر سقف باشد.
سقف هرمی
سقف هرمی هلندی نوعی شیروانی کوچک در هر یک از دو انتها است. شیب ها می توانند برای تهویه استفاده شوند. این طراحی برای سقف ویلاهای لوکس کاربرد داشته و با مصالح فلزی یا سنگی بسیار مدرن به نظر می رسد.
سقف کژبام (سقف جعبه نمک)
خانه ای با این نوع سقف در واقع سبک نیو انگلندی از خانه سازی است که دارای یک سقف کشیدۀ شیبدار است که تا پشت خانه کشیده می شود. خانه کژبام در قسمت عقبی دارای یک طبقه و در بخش جلو دارای دو طبقه است. با وجود اینکه سطح پخ جلویی و همچنین شومینه مرکزی در این سبک از سقف کاملا قابل تمایز هستند ولی مشخصه اصلی سقف کژبام، قرینه نبودن دو طرف شیب و کشیده و کم ارتفاع بودن قسمت پشتی سقف هستند و نام آن نیز از جعبه های نمک قدیم گرفته شده که به همین شکل بودند.
سقف کپری (سقف تک شیب)
در حقیقت نوعی سقف تخت است که شیب بیشتری دارد. بیشتر به عنوان سقف بخش های الحاقی به خانه مورد استفاده قرار می گیرد.
سقف شیروانی بالدار
این نوع سقف کمی با سقف های شیروانی سنتی تفاوت دارد. انواعی از آن که از قله بالای سقف منشعب می شوند وجود دارند.
ب- انواع سقف ویلا از دیدگاه شیب
تصمیم گیری در باره میزان شیب سقف در انتخاب نوع سقف بسیار مهم است. بسته به میزان شیب، مواد خاصی را می توان استفاده کرد و مواد دیگر را خیر. میزان شیب نه تنها تعیین کننده مصالح سقف است بلکه بر میزان فضای زیرشیروانی، انتخاب ناودانها، مقاومت در برابر هوا، طراحی، دشواری ساخت و نگهداری سقف تاثیر می گذارد.
سه دسته بندی برای شیب سقف وجود دارد:
- سقف مسطح: سقف با شیب کمتر از 2 به 12 (16.7 درصد)
- سقف کم شیب: شیب بین 2 به 12 (16.7 درصد) تا 4 به 12 یا 33.3 درصد
- سقف پر شیب: شیب بین 4 به 12 (33.3 درصد) تا 21 به 12 یا 175 درصد
پ- انواع سقف ویلا از دیدگاه جنس مصالح ساختمانی
سقف توفال آسفالت
توفال های (تخته های) آسفالت رایج ترین مصالح مورد استفاده برای خانه های مسکونی پر شیب هستند که در آمریکا بسیار مرسوم اند. توفال های آسفالت تولید شده توسط کارخانجات مختلف تنوع بالایی به لحاظ کیفیت دارند.
سقف توفال چوبی
این سقف ها در واقع مادر سقف های توفال آسفالت هستند که با الهام از این نوع سقف طراحی و ساخته شد. درست مانند توفال های آسفالت، توفال های چوبی نیز هنگام نصب روی یکدیگر همپوشانی دارند که در نتیجه حالت نفوذ ناپذیر و عایق به سقف می دهد. مشکل اصلی این توفال های چوبی این است که در قیاس با مصالح آسفالتی یا فایبرگلاس جدید نیاز به نگهداری و رسیدگی بیشتری دارند. مزیت اصلی آنها نیز این است که به ساختمان حالت کلبه روستایی می دهند.
سقف توفال سنگی
این توفال ها همانطور که از نامشان پیداست از جنس سنگ هستند و از سنگهای رسوبی تولید می شوند که قابل تبدیل به رویه های نازک بوده و برای نصب روی سقف بسیار ایده آل هستند.
سقف فلزی
فلز یکی از رایج ترین مصالح مورد استفاده برای ساخت سقف است و انواع متنوعی از آن در بازار موجود است. جنس های مختلف از روی تا استیل، مس، آلومینیوم و حلبی در سقف های فلزی بکار می رود.
سقف موزاییکی (کاشی Tile)
سقف های موزاییکی معمولا نسبت به دیگر مصالح بکار رفته برای سقف گرانتر هستند. اگر چه نوع رسی یا کاشی سفالی آن احتمالا رایج ترین نوع است ولی انواع مصالح دیگر نیز برای سقف کاشی موزاییکی استفاده می شود. از جمله این مصالح می توان به فلز، بتن، سنگ، و کامپوزیت های مصنوعی اشاره کرد.
سقف مصالح غشایی یا ممبرانی
طیف گسترده ای از محصولات در این دسته بندی قرار می گیرد و شمار آن ها نیز به دلیل پیشرفت فن آوری و یافته های نوین در صنایع پتروشیمی و لاستیک رو به افزایش است. مصالح ممبرانی در ساخت سقف های مسطح بکار می روند. برخی از انواع سقف های ساخته شده از جنس لاستیک شامل قیر اصلاح شده، سقف غشایی انبساط پذیر (ترموپلاست)، EPDM، تک لایه، TPO، CPA، CPE، NBP و غیره هستند.
