در برنامه ریزی شهری و مهندسی ترافیک، خیابان کامل به راه‌های ارتباطی گفته می‌شود که به منظور ایجاد دسترسی امن، جذاب و راحت برای تمام کاربران اعم از عابر پیاده، دوچرخه سواران، خودروها و وسایل حمل و نقل عمومی طراحی و مورد استفاده قرار گرفته باشند. این اصطلاح اغلب توسط طرفداران حمل و نقل، برنامه ریزان شهری، مهندسان ترافیک و بزرگراه، پزشکان عمومی و اعضای جامعه در ایالت متحده کانادا استفاده می شود. خیابان کامل بر اهمیت دسترسی امن همه کاربران، نه فقط خودرو تأکید دارد.
تاریخچه خیابان کامل
بعد از جنگ جهانی دوم، بسیاری از جوامع در ایالت متحده آمریکا برای تسهیل دسترسی آسان و سریع به مقصد از طریق خودرو طراحی شده بود. این وابستگی در حومه شهرها (Suburb) و حتی جوامع روستایی نیز وجود داشت به گونه ای که اتومبیل ها، تمرکز اصلی حمل و نقل، توسعه زیرساخت ها و به طور کلی همه سیاست های استفاده از زمین بودند تا آنجا که سایر وسایل حمل و نقل مانند راه رفتن، دوچرخه سواری و حمل و نقل عمومی غیر کاربردی و دور از ذهن به شمار می رفت.
ایالت اورگان در سال 1971 سیاست خیابان کامل را برای نخستین بار در ایالت متحده تصویب کرد. اجرای این سیاست نیازمند ساخت جاده های جدید و یا بازسازی آنها برای تامین نیازهای دوچرخه سواری و پیاده روی بود. پس از تصویب در ایالت اورگان، دولت فدرال از سایر دولت های محلی خواست تا امکانات لازم برای رفت و آمد دوچرخه سواران و عابران پیاده فراهم نموده و ایمنی آنها را تامین کنند. از آن پس 16 مجلس قانون گذار دیگر، سیاست قوانین خیابان های کامل را پیش گرفتند.
واژه "خیابان کامل" توسط دیوید گلدبرگ، مدیر ارتباطات رشد هوشمند آمریکا و توسط یک ائتلاف حمایت کننده رویکردهای خیابان کامل تصویب شد. در سال 2008 و 2009 قوانین خیابان های کامل پیشنهاد شد اما نتوانست به قانون تبدیل شود. در اوایل سال 2013 بیش از 490 حوزه قضایی در ایالت متحده، خط مشی خیابان های کامل را برای 27 ایالت ناحیه کلمبیا و ایالت پورتوریکو تصویب کردند.
موافقان اجرای سیاست های خیابان کامل باور دارند که پیروی از آن منافع زیر را در بر خواهد داشت:
- بهبود امنیت
- کاهش هزینه‌های حمل و نقل
- ارائه راه حل‌های جایگزین برای خودروهای شخصی
- تشویق کاربران به حفظ سلامت از طریق پیاده روی و دوچرخه سواری
- ایجاد حس مکان
- بهبود کارکردهای اجتماعی
- بالابردن ارزش املاک مجاور
در سوی دیگر، مخالفان این طرح زیرساخت‌های خودرو محور را به عنوان گزینه مناسب تری برای هزینه کردن منابع عمومی معرفی می‌کنند و عقیده دارند که تشویق مردم به جایگزینی خودرو شخصی با دوچرخه و یا ایجاد هر گونه ممنوعیت برای خودروهای شخصی باعث محدود شدن آزادی‌های شخصی می‌شود.
امروزه به کار بستن مفهوم خیابان کامل با توجه به مسایل و مشکلات ناشی از استفاده بیش از حد و بدون برنامه‌ریزی از اتومبیل شخصی در همه جوامع یک ضرورت است و همانطور که پیش از این گفته شد برای خیابان کامل توصیف یکسانی وجود ندارد. تعاریف ارایه شده برای خیابان کامل بسته به محل اجرا متفاوت بوده و در جهت پاسخگویی به نیازهای خاص آن جامعه هستند. هر جامعه‌ای بسته به شرایط و نیازهای خاص خویش به طراحی و بازسازی خیابان‌هایش بر اساس سیاست‌های خیابان کامل می‌پردازد.
اساسا خیابان کامل رویکردی نوین جهت روان‌سازی و ایمن‌سازی خیابان محسوب می‌شود. برنامه های اجرا شده در یک طرح خیابان کامل می توانند شامل پیاده روهای جانبی، خطوط دوچرخه، خط اتوبوس، ایستگاه های حمل و نقل همگانی، مسیرهای عبور از خیابان، جزیره های میانی، دادن دسترسی چراغ راهنمایی به پیاده ها، جدول کشی، خطوط اصلاحی وسایل نقلیه موتوری، خیابان آرایی و طراحی منظر باشد.
اجرای خیابان کامل، محدود به یک خیابان نبوده و زمانی این برنامه کارآمد خواهد بود که که شبکه‌ای از خیابان‌های کامل در دسترس عموم قرار گیرد. اجرای سیاست خیابان کامل به کاهش شمار تصادفات وسایل نقلیه موتوری و پیاده ها و همچنین کاهش خطرات برای دوچرخه سواران (در صورتی که مسیر ویژه برای آنان تخصیص داده شود) می انجامد. در پژوهشی مشخص شد که نسبت افرادی که اقدام به انجام فعالیت های فیزیکی مورد نیاز روزانه برای حفظ تندرستی خواهند کرد در صورتی فضایی برای پیاده روی داشته باشند 43 درصد بیشتر از افرادی است که فضایی مناسب پیاده روی در پیرامون خود نمی بینند. راههایی که اجرای خیابان کامل می تواند به بهبود تندرستی کمک کند به صورت زیر است:
- افزایش فعالیت فیزیکی
- بهبود ایمنی
- کاهش تماس با آلاینده های مرتبط با حمل و نقل
- کاهش تلفات و آسیب های ناشی از تصادفات خودرویی
- کاهش سهم حمل و نقل در انتشار آلاینده ها
- تاثیر مثبت بر بیماری های مزمن همچون آسم، دیابت، بیماری های قلبی و غیره
اجزای خیابان کامل
الف- زیرساخت پیاده: شامل خطوط عابر پیاده شامل جزیره های میانی پیاده و خطوط برجسته، پیاده روها، علایم مشخص از قبیل تابلوهای ویژه پیاده و هشداردهنده های صوتی ویژه نابینایان
ب- زیرساخت دوچرخه: پیش بینی مسیر ویژه و جداگانه برای حرکت دوچرخه سواران و یا پهن سازی شانه های جاده
پ- زیرساخت حمل و نقل همگانی: مسیر ویژه اتوبوس یا BRT
ت- زیرساخت های آرام سازی ترافیک: اجرای روش هایی برای کاهش سرعت ترافیک وسایل نقلیه موتوری (اعمال محدودیت سرعت، خط کشی، نصب سرعت گیر، ایجاد انحنا در مسیر و غیره)
